Ma’rifatulloh (Mikawanoh Alloh swt.)

وَفِي أَنفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ (ألذاريات :21)

“Pon kitu deui dina diri maranéh, nya naha maranéh teu niténan ?”. (Adz-Dzariyat: 21)

Mikawanoh diri pribadi éta mangrupakeun konci mikawanoh Pengeran, sakumaha anu diunggel dina hadits Rosulululloh SAW.: مَنْ عَرَفَ َنفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ (sing saha nu apal kana dirina, maka bakal apal ka saha nu jadi Pangéran-na). Sanaos ieu hadits masih jadi khilafiyyah atanapi persulayaan, sabab miturut sapalih ulama yén redaksi katerangan ieu, lain Hadits. Tapi dina kitab “Kasyful Khaafa wa Muzilul Ilbas” nu di karang ku Syekh Mahyudin Ibnu ‘Araby dijelaskeun: Lamun Hadits: مَنْ عَرَفَ َنفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّهُ teu ditarima, sacara kaélmuan para ahli hadits miturut hukum riwayat sareng diroyat, tapi bisa ditarima dina segi “kasyaf”-mah atanapi dina “segi kaélmuan nu bisa muka hijab atawa hahalang mata bathin pikeun ngadeukeutkeun diri ka Alloh”. Hal ieu saluyu reujeung hadits Nabi saw. nu diriwayatkeun ku Imam Bukhari sareng Imam Muslim:

عَرَفَ النَّاسَ مَنْ عَرَفَ لِنَفْسِهِ

"Nu apal kana kamanusaan nyaéta jalma nu apal kana dirina".

Didieu Syekh Mahyudin Ibnu ‘Araby ngajelaskeun, yén manusa téh (tegesna diri urang) pinuh ku ‘katergantungan’ (hartosna yén diri urang téh masih ngabutuhkeun bantuan nu lian). Salian ti éta ogé, urang téh pinuh ku kakurangan, nyatana geuningan diri urang téh nyatana geuningan diri urang téh lemah, diri urang téh kakeunaan ku sifat ‘Fana’ (hartina keuna ku rusak). Komo lamun dibandingkeun sareng Alloh swt nu Nyiptekeun urang sadayana, Nu Maha Kawasa, Maha Agung, Maha langgeng, sarta nu mibanda sakabéh sifat-sifat kasampurnaan. Da diri urangmah:

لاَحَوْلَ وَلاَقُوَّةَ إِلاَّ بِااللهِ اْلعَلِيِّ اْلعَظِيْمِ

"Teu aya daya sareng teu aya kakuatang anging kalayan idzin Alloh nu Maha Luhung tur Agung".

Jadi, teu aya nu leuwih deukeut ka diri urang kajaba diri urang sorangan. Lamun urang teu apal ka diri sorangan, rek kumaha urang bisa apal sagala perkara nu aya di luar diri urang. Lamun urang nyarita: "kuring apal ka diri sorangan", nu ngandung harti apal didieu, apal kana bentuk lahiriah diri sorangan wungkul. Tegesna apal téh, wungkul kana kaayan bentuk awak, bentuk wajah, jeung anggaota-anggaota badan nu séjénna. Pangawéruh samodél kitu hamo bisa ngajadikeun konci pangawéruh pikeun apal ngeunaan Pangéran (tegesna Alloh). Pon kitu kénéh, lamun pangawéruhna ngeunaan diri pribadi téh, wungkul yén lamun diri lapar kudu dahar, lamun hanaang kudu nginum, lamun tunduh kudu sare, sarta lamun mikahayang hiji perkara kudu usaha sakuat tanaga sangkan kahayang kahontal tinekanan, bari jeung naon baé cara dilakukeun, teu malire kana haq jeung batalna. Tah, naha hal sarupa kitu téh bakal bisa numuwuhkeun kana ningkatkeun karohanian dina raraga babakti diri ka Alloh swt. atawa henteu ?.

Sabab, kalakuan sarupa kitu téh sato ogé bisa. Tur bisa jadi, lamun salawasna pangawéruh urang mung ukur nepi ka lebah dinya, atuh meureun urang téh bisa disebut baturna sato. Sabab, Pagawéan satomah ngan ukur ngeusian isi beuteung, sare, jeung di adu parebut hiji perkara nu dipikahayangna. Tah didieu, nu kudu dipiluruh nepi ka wawuh, ngeunaan élmu pangawéruh supaya urang apal kana saha diri urang téh nu sabenerna. kukituna dumasar kana hal ieu pisan, aya sababaraha pertanyaan nu bisa jadi patokan pikeun mikawanoh diri sorangan, diantarana nyaéta:

Nu kahiji, saha diri urang téh ?

Jawabana, diri urang téh makhluk nu diciptakeun ku Alloh swt. kalayan dibentuk ku bentuk anu pang hadé-hadéna (َلقَدْ خَلَقنَا اْلإِنْسَانَ فِى أَحْسَنِ تَقْوِيْمِ ). “Saéstuna Kami (Alloh) ngajadikeun manusa téh dina rupa jeung wujud anu sahadé-hadéna”. Maksudna, yén Nu Maha Agung Alloh s.w.t. Nu Maha Nyiptakeun, nu parantos nyiptakeun manusa ku wujud tangtungan nu hadé, sareng rupa nu sahadé-hadéna, langkung ti makhluq sanésna, diantarana: nangtungna ajeg, leumpangna nya kitu kénéh, ogé henteu kawas sasatoan. Jadi, kacida salahna lamun aya paham yén manusa téh asalna tina sato. Ngan mémang ari sifat kasatoannaamah sok pirajeuneun ngancik dina diri manusa, sabab terkadang manusa lampahna leuwih jahat tibatan sato. Tapi, ari asalnamah tetep lain tina sato. Salian ti éta diri urang téh kaasup kana makhluq-Na nu mulya, tur mulyana téh di mulyakeun ku manten-Na nyatana Alloh Ta’ala. Sakumaha dina dawuhana-Na dina ayat AlQur’an Surat Al-isra’ ayat 70:

وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى كَثِيرٍ مِّمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلاً ﴿ ألإسراء : 70﴾

“Jeung saenyana kami geus ngamulyakeun turunan Adam, sarta kami geus maparin tutumpakan di darat sarta di laut, pon kitu deui kami geus maparin rejeki ka maranéhna tina rupa-rupa kadaharan anu harade; Jeung kami geus munjulkeun maranéhna kalawan pohara punjulna batan makhluk-makhluk liana anu ku kami diyugakeun”.

Ngeunaan ayat ieu, Imam Al-Ghozali dina kitabna: “al-Hikmatu fi Makhluqatillah Azza wa Jalla” ngajeulaskeun, yén sawaréh tina kamulyaan anu paling utama, nu dipaparinkeun ka manusa, nyaéta diberena manusa akal, kalayan akal éta manusa mampuh nginget-nginget kahadéan, malahan kalayan akal éta manusa bisa di sajajarkeun jeung para malaikat, sahingga manusa bisa apal ka nu nyiptakeunnana nyatana Alloh Ta’ala, ku cara nafakuran sakabéh makhluk-makhluk nu diciptakeun ku Alloh s.w.t. tur ngagunakeun mangpirang-pirang dalil-dalil (katerangan-katerangan) nu bisa nganyahokeun kana Sifat Alloh Ta’ala. Sarta kalayan cara nafakuran ngeunaan kaayaan dirina sorangan. manusa sorangan. Hal ieu téh saluyu reujeung dawuhan Alloh dina Al-Qur’an surat Adz-Dzariyat, ayat 21:

وَفِي أَنفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ (ألذاريات:21)

“Pon kitu deui dina diri maranéh, nya naha maranéh teu niténan ?” .

Dumasar kana ieu ayat, Imam Al-Ghazali nganjurkeun, prak titénan ngeunaan manusa (kalebet diri urang) jeung dirina, ogé prak tafakuran ngeunaan akal nu mangrupakeun amanat/titpan ti Alloh s.w.t. ka diri manusa. Dimana akal éta téh mangrupakeun bukti jeung tanda-tanda kaagungan nu nuduhkeun bukti ayana Dzat Nu Maha Nyiptakeun, nu Maha ngatur, ogé nu Maha Ngabentuk/Nyiptakeun. Salian ti éta akal nu aya dina diri manusa téh mangrupakeun alat pikeun migawé hiji perkara, pikeun nyaluyuan katangtuan sarta ngatur kana keretegna haté. Ku sabab hal ieu pisan, manusa téh dijadikeun salaku makhluk nu mulia. Sabab, dina diri manusa sorangan tos diciptakeun sagala perkara nu ngandung faedah. Nu kudu jadi bahan tafakur, dina raraga urang tadzakkur reujeung tasyakur ka Alloh salaku kholiq nu tos nyiptakeun urang sadayana.

Nu kadua, pertanyaan nu bisa jadi patokan pikeun mikawanoh diri sorangan, nyaéta ti mana urang asal jeung kamana urang balik ?

Jawabanana, Asal urang ti Alloh, bakal balik ka Alloh tur balikna urang ka Alloh éta di balikkeun ku Alloh da urang téh milik Alloh “إَِّنا ِللهِ”. Apan tadi téa, urang téh Makhluk (nu diciptakeun), nyatana diciptakeun ku Alloh Ta’ala, mémang ari syaré'atnamah urang téh sadayana kaluar tina gua garba ibu urang, terus lamun dicukcruk kana galur nepi kaluhur, yén asalna urang sadayana téh asalna ti bapa Adam sareng babu Hawa’. Ari anu nyiptakeun aranjeuna taya lian Alloh swt. jadi didieu jelas, yén asal urang téh ti Alloh.

يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُواْ رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالاً كَثِيراً وَنِسَاء..... ( النساء : 1)

" Yeuh manusa ! maranéh kudu taraqwa ka Alloh, anu geus nyiptakeun aranjeun kabéh tina jiwa sahiji (nyatana Nabi Adam a.s.) jeung ti manéhna Alloh nyiptakeun bojona (nyatana Siti Hawa’) jeung Alloh ngarundaykeun ti maranéhna duaan, pirang-pirang lalaki jeung pirang-pirang awewe…..".

Jadi, jelas yén asal manusa téh asalna ti Alloh, anu diawalan ku manusa nu awal diciptakeun nyatana Adam a.s. jeung manusa nu kadua nyatana babu Hawa’ sedengkeun urang ayeuna kaasup golongan manusa nu katilu, ku sabab urang teu langsung diciptakeun ku Alloh tapi ngalangkungan ibu jeung rama urang. Atuh disebut weh yén diri urang téh makhluk anu kakeunaan sabab jeung akibat sarta proses. Sababna urang hirup gumelar ka alam dunya, akibat ayana proses hubungan ibu sareng rama urang, anu mangrupakeun syaré'at gubragna urang ka alam dunya, hakékatnamah Alloh nu nyiptakeun, Alloh nu ngayugakeun. Salajengna urang balik kamana ? balik urang ka Alloh swt., katempat asal urang, da mimitina ti Alloh “َوإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُوْن ”jeung ka Alloh bakalna urang balik”. Sabab, Alloh swt parantos nyadiaan tempat nu teuaya tungtungna, nya akhérat téa ngaranna. Jeung dina ngambah ka alam akhérat téh, kudu ngambah hiji jalan nu jalan éta pasti bakal disorang ku makhluq nu hirup kumelendang di alam dunya, nya nu disebat maot téa.

Maot téh jalan, sing saha baé jalmana kumaha baé bentukna, pasti bakal ngaliwatan jalan éta, tur éta jalan téh mangrupakeun jalan pikeun tepung ka tempat, nu éta tempat téh bakal jadi tempat panganjrekkan urang nu salalawasna, abadi langgeng teu aya tungtungna. Tah dina raraga urang tatan-tatan nunggu giliran maot, kanjeng Nabi saw. parantos ngawanti-wanti ka urang sadayana ku dawuhan-nana “Aktsiruu min dzikri Haazimil-Ladzaat”. Lobakeun ku aranjeun sakabéh, nginget-nginget kana hal nu bakal ngahancurkeun kana kangeuhan-kangeunahan hirup, (nya maot téa ngaranna)”. Maksudna urang téh kudu inget yén kangeunah jeung kabétah éta bakal dipegatkeun ku maot, lamun urang salawasna nginget-nginget kana maot. Maka urang bakal malengoskeun diri, henteu kokomoan teuing kana haliyah duniawi, nu ngan saukur kasenengan anu semu, nipu tur palsu. Tur lamun urang geus kitu, tanwandé urang bakal ngancokeun diri, museurkeun sagala daya, jeung upaya pikeun ngahontal tujuan hirup pikeun ngudag-ngudag karidhoan Alloh swt. Ogé bakal tumuwuh rasa kasadaran yén dirina téh bakal balik ka Alloh swt. bari geus nyiapkeun bekel sapuratina, dina mayunan Mahkamah nu Maha Agung nalika masrahkeun laporan pertanggung-jawaban ngeunaan hal-ihwal tingkah jeung paripolah nu geus dilakukeun di alam dunya.

Waalloohu A’lam Bish-Showab