Kautamaan Sholat Jum’at

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نُودِي لِلصَّلَاةِ مِن يَوْمِ الْجُمُعَةِ فَاسْعَوْا إِلَى ذِكْرِ اللَّهِ وَذَرُوا الْبَيْعَ ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ إِن كُنتُمْ تَعْلَمُونَ (ألجمعة : 9)

"Yeuh jalma-jalma anu ariman ! Upama dicelukkan atawa digeroan pikeun sholat dina poé juma'ah, prak maranéh geura paheula-heula kana éling ka Alloh swt, sarta maranéh kudu ninggalkeun dagangan (pagawean); perkara kitu téh hadé pikeun maranéh upama maranéh nyaraho mah"(Al-Jumu’ah : 9)

Asbabun Nuzul (sabab-sabab lungsurna ieu ayat) téh nalika aya diantarana para shahabat nu masih ngalakukeun perdagangan dina mangsa Rosululloh saw. Nuju khutbah dina sholat jum'at. Sakumaha dawuhanana dina Haditsna anu sumpingna ti Jabir Ra. Diriwayatkeun ku Imam Muslim:

عَنْ جَابِرٍ , ان النبي  كاَنَ يَخْطُبُ قَائِماً , فَجَاءَتْ عَيْرٌ مِنَ الشَّامِ , فَانْفَتَلَ النَّاسَ إِلَيْهَا , حَتىَّ لَمْ يَبْقَى إِلاَّ اثْنَا عَشَرَ رَجُلاً (رواه مسلم)

"Saéstuna Nabi saw. Nuju khutbah bari ngadeg, nya datang kafilah (rombongan dagang) ti Syam sarta tuluy jalma-jalma nyalampeurkeun (kalebet sapalih shohabat nu nuju ngalaksanakeun sholat jum'at) nepi ka sesana tinggal dua belas urang"

Tah dumasar kana ieu katerangan, maka ayat nu munggaran téh mangrupakeun ayat anu jadi dasar hukum wajibna ngalaksanakeun sholat jum'at anu dilaksanakeun saminggu sakali dina dinten juma'ah. Sholat Juma'at téh hukumna Fardhu 'Ain (wajib 'ain) hartosna kawajiban nu ditetepkeun pikeun saban jalma anu ngaku dirina muslim sareng mu'min ti pihak lalaki wungkul anu tos dewasa atanapi 'Akil baligh, dina kaayaan merdeka (lain hamba sahaya) tur dina kaayaan séhat jeung muqimin (cicing ditempat padumukunna atawa lain dina perjalanan anu éta perjalanan téh ukuran jauhna sahingga kudu ngalakukeun shalat qashar jeung jama', tegesna miturut madzhab syafi'imah lalampahana téh jauhna kira-kira 80 km). Hal ieu téh dumasar kana hadits Rosululloh saw. Nu sumpingna ti Thoriq bin Syihab RA. Nu nguping ti Abu Musa Al-Asy'ari anu ditakhrij atanapi diriwayatkeun) ku Imam Abu Dawud jeung Imam Hakim (anu ieu hadits téh kalebet hadits Mursal Shohaby anu sah lamun dipake hujjah atawa dalil:

عَنْ طَارِقٍ بْنِ شِهَابٍ أَنَّ رَسُوْلَ اللهِ  قَالَ اَلْجُمْعَةُ حَقٌ وَاجِبٌ عَلىَ كُلِّ مُسْلِمٍ فِى جَمَاعَةٍ إِلاَّ أَرْبَعَةً ,مَمْلُوْكٌ, وَ إِمْرَأَةٌ , وَصَبِيٌّ ,وَ مَرِيْضٌ .(رَوَاهُ أَبُوْ دَاوُدَ, وَقَالَ : لَمْ يَسْمَعْ طَارِقٌ مِنَ النَّبِيِّ  . وَأَخْرَجَهُ اْلحَاكِمُ مِنْ رِوَايَةٍ طَارِقٍ اَلْمَذْكُوْرِ عَنْ أَبِِيْ مُوْسَى )

“Rosululloh saw. Ngadawuh: Sholat Juma'ah téh mangrupakeun hak kawajiban nu kudu dilaksanakeun ku kaum muslimin lalaki, kajaba opat golongan, kahiji hamba sahaya (budak belian/anu ayeunamah tos teu aya) kadua kaum muslimin ti pihak awewe, barudak anu acan akil baligh, jeung jalma anu gering )parna teu walakaya("

Jadi, anu wajib ngalaksanakeun sholat jum'atmah wungkul pikeun lalaki, ari kaum istrimah teu diwajibkeun tapi wajib pikeun maranéhna ngalaksanakeun sholat dzuhur. Anapon pelaksanaan sholat jum'at téh dilaksanakeun dina poé juma'ah dina waktu dzuhur anu dimimitian ku dua khutbah kalayan dilaksanakeun berjama'ah anu miturut Madzhab Imam Syafi'imah jumlah jama'ahna kudu aya 40 urang tur muqim (tegesna jalma anu padumukanna matuh didinya), tapi aya nu nyebatkeun sapalihna ulama ngeunaan jumlah anggota jama'ah téh taya katangtuan dina masalah jumlah, hartosna bade duaan bade tiluan atanapi langkung sholat juma'ah tiasa dilaksanakeun. Ngeunaan tempat ngalaksanakeun sholat jum'at, sakuduna diayakeun di sajeroning nagri, ditengah-tengah kota, lembur atawa kampung, nu rahayatna tos netep lain pendatang, sabab di zaman Rosululloh saw. Jeung para shahabat nu opat, sholat juma'at téh dilaksanakeun di tempat dimana rahayatna geus netep atanapi matuh. Kajaba éta, mun bisamah di hiji kampung, kota atawa desa téh cukup ku hiji Masjid anu tos ditangtukeun ku kesepakatan sarerea. Anging bisa ngadirikeun deui masjid lamun aya hal-hal anu matak mawa madhorot, saperti ku sabab teu muat jama'ahna loba teuing, atawa salembur tapi kahalangan ku walungan atawa jalan raya anu matak mawa madarat atanapi bahaya. Atawa ogé salembur atawa sa-kota anu memang masyarakatna hese dihijikeun (Idhtiroril Ijtima'iyyah) beda paham atawa aya hal-hal anu matak ngarusak kana persatuan jeung kaweuteuhan umat islam, tah miturut ulama kontemporer ayeuna bisa ngadirkeun deui masjid tibatan kajadian papaseaan antara umat islam. Kitu sapalih katangtuan miturut sapalih para ulama ahli fikih.

Salajengna ngeunaan rukun-rukun-na sholat jum'at, anu diantawisna nyaéta khutbah dua kali nu diselangan ku diuk diantara dua khutbah. Tah dina masalah ieu pisan, loba omeaneun nu kudu dibebenah, supaya sholat jum'at nu dilaksanakeun ku urang téh teu nganggur, henteu percuma, luyu jeung elmuna, sahingga bisa kapetik hasil jeung ka ala pahalana dina raraga urang ngalaksanakeun kawajiban ibadah ka Alloh swt, masalah nu kudu diomean téh nyaéta, ngeunaan sok aya diantarana nalika lumangsungna khotib keur khutbah aya diantawisna para jama'ah sholat jum'ah sok ngobrol atanapi ngalakukeun hal-hal anu ngarusak kana konsentrasi ngaregepkeun khutbahna Khotib. Hal ieu téh miturut sapalih ulama fikih haram dilakukeun, sabab lamun masih dilakukeun maka sholat jum'atna teuaya hasilna, tegesna sarua jeung teu ngalaksanakeun sholat jum'at, anu jadi dasar supaya ulah ngarobrol dina nalika khotib keur khutbah nyaéta Hadits Rosululloh saw. Anu sumpingna ti Abu Hurairoh ra. Anu diriwayatkeun ku Imam Bukhori sareng Imam Muslim:

عن أبي هريرة أن النبي صلى الله عليه وسلم قال : فإذا قلت لصابك أنصت يوم الجمعة والإمام يخطب فقد لغوت

"Lamun maranéh nyarita ka batur manéh "Anshit" (cicing manéh repeh tong gandeng !) dina poé juma'ah nalika imam keur khutbah, maka maranéh geus ngalakukeun hal nganggur tegesna sholat jum'atna teu aya gunana"

Dipertegas deui ku hadits ti Ibnu 'Abbas ra. Nu ditakhrij ku Imam Ahmad nu mangrupakeun tafsir tina Hadits munggaran:

عن ابن عباس رضي الله عنه قال, قال رسول الله صلى الله عليه وسلم: من تكلم يوم الجمعة والإمام يخطب فهو كمثل الحمار يحمل أسفارا, والذي يقول له :أنصت, ليست له جمعه. (رواه أحمد بإسناد لا بأس به, وهو يفسر حديث أبي هريرة فى الصحيحين مرفوعا)

"Sing saha jalma nu ngomong dina poé jum'at bari imam keur khutbah, tah manéhna ibarat himar (kuda leutik nu hina) nu mamanggul kitab, kaasup jalma diantara maranéh nu ngomong ka baturn "cicing manéh repeh" tah éta téh kagolong jalma nu ngalaksanakeun sholat jum'at tapi teu kaala hasil pahana, tegesna sarua jeung teu ngalaksanakeun sholat jum'ah".

Dina hadits ieu dijelaskeun kalimat "ansit' anu nuduhkeun kana panyarek hartosna "cicing manéh repeh!", jeung "Man Takallama" sing saha nu ngomong dina nalika khotib keur khutbah, ngandung harti nyarek batur supaya repeh nalika khotib keur khutbah geus kaasup nganggur atanapi percuma sholat jum'atna teu boga nilai, komo-komo ngobrol. Tah dumasar kana hal ieu pisan mangga dina raraga urang nohonan salah sahiji kawajiban ti Alloh swt swt ieu, hayu urang bebenah ku jalan urang sampurnakeun syarat jeung rukunna, Supaya naon nu dilakukeun ku urang sadaya téh bisa kapetik hasil kaala pahalana tur ibadah urang sadayana ditampi ku Alloh swt swt. sabab dawuhan Rosululloh saw: من عمل عملا صالحا بغير علم فهو مردودة لا تقبل(Sing saha jalmana anu ngalakukeun hiji amalan sholeh kalayan tanpa maké elmu, maka éta amal téh di tolak tegesna teu ditarima).

Salajengna ngeunaan kasunahan-kasunahan sholat jum'at supaya urang meunang kautamaan téh, diantawisna baé, mandi adus samemeh urang angkat jum'atan, ngangge anggean nu hadé tur lamun bisa ngangge pakean warna bodas nu beresih tur suci tina najis, ngangge minyak wangi, motong kuku, jeung nyukur kumis, ngaos Qur;an atanapi dzikir atanapi nyeueurkeun ngaos sholawat ka Kanjeng Nabi nalika ngisi waktu samemeh imam datang jeung prungna khutbah. Hal ieu téh dumasar kana Hadits Nabi Muhammad saw. nu diriwayatkeun Imam Ibnu Hibban jeung Imam Hakim nu hartosna:

"Sing saha jalmana nu mandi dina poé juma'ah pikeun nohonan kawajiban sholat jum'at, jeung maké pakean nu sahadé-hadéna, bari maké minyak wangi lamun aya, tuluy ngadatangan tempat sholat jum'at (masjid) bari di dinya manéhna teu ngalengkahan jalma nu geus dariuk nu datang tiheula, tuluy manéhna sholat sunah (tahiyyatal masjid) sanggeus kitu manéhna cicing (teu ngobrol) nepi ka datangna imam tug nepi ka rengsena sholat jum'at, maka ha kitu téh bakal ngahapus dosana antara juma'ah harita jeung juma'ah nu geus katukang".

Ogé Hadits Rosululloh saw nu sumpingna ti Abi Hurairoh ra. Anu diriwayatkan ku Imam Muslim nu hartosna:

"Ti Abu Hurairoh ra, Saur anjeunna Rosululloh saw Ngadawuh: sing saha jalmana anu mandi tuluy indit juma'ahan, tuluy sholat sababaraha roka'at samampuna (anu miturut para ulama-mah dainatrana sholat tahiyatal masjid nalika mimiti datang asup ka masjid dilangsungkeun ku sholat sunah Intidhor (ngadagoan imam datang). Tuluy manéhna cicing nepi ka imam anggeus khutbahna, dituluykeun sholat bareng jeung imam (sholat jum'at) maka kalakuan kitu téh bakal turunna panghampura tina dosa-dosa manéhna antara juma'ah harita jeung juma'ah juma'ah séjénna (juma'ah katukang) malah dibere fadhilah kautamaan tilu poé"

Dua hadits nu munggaran ngauningakeun kaurang sadayana kana kasunahan jeung kautamaan poé jum'at pikeun umat kanjeng Nabi Muhammad saw. Anu mangrupakeun kifarat atanapi panebus dosa ti juma'ah ka juma'ah deui. Malihan disebatkeun di hiji katerangan yén juma'ah téh "Hijjul fuqoroo'a Wa Hijjul Masaakiin" (hajina pikeun jalma-jalma fakir jeung miskin). Dina kitab Zubdatul Wa'idiin dicarioskeun yén dina hiji Mangsa Nabi Musa as. Indit ka Gunung Baitul Maqdis, anjeuna nyaksian sagolongan manusa ti kaumna anu keur ngalakonan ibadah nu lilana geus tujuh puluh tahun, taruangna tina bungbuahan, pupucukan jeung beubeutian, ngaleueutna tina cai hujan, tegesna teu kacampuran hal-hal anu kotor, subhat komo bari haram, nalika Nabi Musa as. Nyaksian umatna gariat kana ibadah samodél kitu, maka anjeunna ngarasa puas jeung gumbira, barang keur kitu Alloh swt swt. maparin wahyu ka anjeunna: " Hei Musa pikeun umat Muhammad aya hiji poé anu mibanda ciri kaistiméwaan mandiri, lamun tah dilakukeun dina poé éta sholat dua roka'at maka nilai hargana bakal leuwih hadé tibatan ibadah modél kitu nu keur dilakukeun ku kaum anjeun",

Nabi Musa as. Naros ka Alloh swt swt: "Dinten naon éta téh Gusti ?" Alloh swt swt ngadawuh: "Éta téh poé juma'ah". Nguping khabar kitu maka Nabi Musa as. Boga harepan supaya poé éta téh dipaparinkeun ka anjeunna sareng umatna. Maka Alloh swt swt ngadawuh deui: "Pikeun anjeun mah Musa ku Kami di paparin poé sabtu, poé ahad pikeun Isya, poé senen pikeun Ibrohim, poé salasa pikeun Zakariya', poé Rebo pikeun Yahya, poé Kemis pikeun Adam sedengkeun poé juma'ahmah ditetepkeun ku Kami pikeun Muhammad jeung umatna".

Wallohu a’lam.